Ναός Αθηνάς Νίκης. Θωράκιο. Περσικό τρόπαιο

Παραχώρηση φωτογραφίας

Αριθμός αντικειμένου

Ακρ. 981

Δημιουργός

Εργαστήριο του Αγοράκριτου

Είδος

Αρχιτεκτονικό γλυπτό

Εποχή

Κλασική εποχή

Χρονολόγηση

Γύρω στο 410 π.Χ.

Διαστάσεις

Ύψος: 0,63 μ.
Μήκος: 0,28 μ.
Πλάτος: 0,05 μ.

Υλικό

Μάρμαρο Πεντέλης

Θέση

Πρώτος όροφος, δυτικά, ανοιχτή προθήκη θωρακείου ναού Αθηνάς Νίκης

Περιγραφή
Βιβλιογραφία

Τμήμα από πλάκα του θωρακίου του ναού της Αθηνάς Νίκης. Ο χρόνος και ο τόπος εύρεσής του δεν είναι γνωστός, ωστόσο το 1880 βρισκόταν στην Πινακοθήκη των Προπυλαίων, η οποία εκείνη την εποχή χρησίμευε ως χώρος συγκέντρωσης αρχαιοτήτων.

Εικονίζει χέρι και μικρό τμήμα Νίκης που πλησίαζε τρόπαιο για να το στολίσει με όπλα. Το τρόπαιο αποτελείται από κορμό δέντρου στο οποίο είναι περασμένη κάνδυς, δηλαδή περσικό στρατιωτικό ρούχο με μακριά μανίκια, ενώ διακρίνεται η κίδαρις, η παραγναθίδα δερμάτινου περσικού κράνους. Η Νίκη κρατά επίμηκες αντικείμενο, ίσως φαρέτρα, προκειμένου να το αναρτήσει και αυτό στο τρόπαιο. Στο κάτω μέρος του τροπαίου δύο δυσδιάκριτα επιμήκη αντικείμενα ερμηνεύονται ως γωρυτός τόξου και κολεός (θήκη) ξίφους.

Το θωράκιο περιέβαλλε τις τρεις πλευρές του πύργου, πάνω στον οποίο ήταν χτισμένος ο ναός. Απαρτιζόταν από πλάκες ύψους ενός μέτρου περίπου με ανάγλυφες παραστάσεις στην εξωτερική πλευρά, ορατές από τους ανερχόμενους. Οι οπές στην πάνω επιφάνεια των πλακών φανερώνουν πως το ύψος του θωρακίου αυξανόταν με μεταλλικό κιγκλίδωμα.

Θέμα του θωρακίου είναι ο αλληγορικός εορτασμός των νικηφόρων αγώνων της Αθήνας κατά των εχθρών της, Περσών ή άλλων Ελλήνων. Η αφήγηση δεν είναι συνεχής αλλά αυτοτελείς σκηνές συνθέτουν παραστάσεις που με μικρές παραλλαγές επαναλαμβάνονται σε κάθε πλευρά του θωρακίου: φτερωτές Νίκες που οδηγούν ταύρους στη θυσία ή κρατούν όπλα και στολίζουν νικητήρια τρόπαια με ελληνικό ή περσικό οπλισμό. Ανάμεσά τους κάθεται η θεά Αθηνά έχοντας αποθέσει τα όπλα της. Για τη λάξευση των γλυπτών συνεργάστηκαν πολλοί γλύπτες με επικεφαλής τον Αγοράκριτο. Τα γλυπτά του θωρακίου εκπροσωπούν με τον καλύτερο τρόπο τη γλυπτική του τέλους του 5ου αι. π.Χ., τον λεγόμενο «πλούσιο ρυθμό».

Ο ναός και το θωράκιο της Αθηνάς Νίκης διαλύθηκαν από τους Οθωμανούς το 1687 για την ενίσχυση του προμαχώνα και την καλύτερη οχύρωση της δυτικής πλευράς της Ακρόπολης ενάντια στις επιθέσεις των Βενετών του στρατηγού Francesco Morosini. Το 1835-1836, υπό την επίβλεψη του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Ludwig Ross, ο προμαχώνας κατεδαφίστηκε και ο ναός της Αθηνάς Νίκης αναστηλώθηκε για πρώτη φορά. Μία δεύτερη αναστήλωση πραγματοποιήθηκε το 1940 ενώ μία τρίτη ολοκληρώθηκε το 2010.

Kekulé von Stradonitz, R., Die Reliefs an der Balustrade der Athena Nike, Stuttgart, 1881, σελ. 4, 11, 12, 16, 18, 21, αρ. κατ. 2
Petersen, E., «Βιβλιοκρισία του R. Kekulé, Die Reliefs an der Balustrade der Athena Nike,», Zeitschrift für die Österreichischen Gymnasien, 32, Wien, 1881, σελ. 272-274, 276
Friederichs, C., Wolters, P., Die Gipsabgüsse antiker Bildwerke, Berlin, 1885, σελ. 288
Michaelis, A., «Die Zeit des Neubaus des Poliastempels in Athen», Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts. Athenische Abteilung 14, 1889, σελ. 365
Yorke, V.W., «Newly Discovered Fragments of thw Balustrade of Athena Nike», Journal of Hellenic Studies 13, 1892/93, σελ. 279
Casson, S., Brooke, D., Catalogue of the Acropolis Museum. Sculpture and Architectural Fragments, with a section upon the Terracottas, II, Cambridge, 1921, σελ. 165-166, αρ. κατ. 19
Heberdey, R., «Die Komposition der Reliefs an der Balustrade der Athena Nike», Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien 21-22, 1922-1924, σελ. 36, 63, 66-67, 81, εικ. 37, αρ. κατ. 2
Dinsmoor, W.B., «The Sculptured Parapet of Athena Nike», American Journal of Archaeology 30, 1926, σελ. 9, 24, 26, αρ. κατ. 49
Carpenter, R., The Sculptures of the Nike Temple Parapet, Cambridge Massachusetts, 1929, σελ. 70-71, 75, πίν. XXXII, αρ. κατ. 19
Carpenter, R., «The Sculptural Composotion of the Nike Parapet», American Journal of Archaeology 33, 1929, σελ. 477-480
Dinsmoor, W.B., «The Nike Parapet Once More», American Journal of Archaeology 34, 1930, σελ. 282, 294
Picard, C., F. Boissonas, L’Acropole d’Athenes, l’enceinte, l’entree, le bastion d’Athena Nike, les Propylees, Paris, 1930, εικ. 46
Pemberton, E.G., «The East and West Friezes of the Temple of Athena Nike», American Journal of Archaeology 76, 1972, σελ. 303 υποσημ. 12
Mark, I., Nike and the Cult of Athena-Nike on the Athenian Acropolis, New York University, 1979, σελ. 174 υποσημ. 191
Ridgway, B.S., Fifth Century Styles in Greek Sculpture, Princeton, 1981, σελ. 97-98, εικ. 80
Simon, E., «Τα γλυπτά του ναού και του θωρακείου της Αθηνάς Νίκης», Αρχαιογνωσία 4, 1985, σελ. 22, εικ. 12
Μπρούσκαρη, Μ., Το θωράκιο του Ναού της Αθηνάς Νίκης, Αρχαιολογική Εφημερίς, Αθήνα, 1998, σελ. 149-151, εικ. 18
Λεβέντη, Ι., Πόλη σε κρίση, Αθήνα, 2014, σελ. 100-106